PROJE ÖNERİ ÖZETİ
DERS: Çocuğun Sanatsal Gelişimi
YÖNETEN: Prof. Dr. Tayfun AKKAYA
HAZIRLAYAN: Merve BOZKUŞ
İÇİNDEKİLER: Projenin Konusu, Projenin Gerekçesi, Projenin Genel Çerçevesi, Genel Çerçeve Bilgileri, Proje konusuna İlişkin Temel Bilgileri, Projenin Amaç, Kapsam ve Önemi, Proje Yönetimi, Materyal Kullanımı, Proje Alanı ve Organizasyon, Projenin Başarı Kriterleri, Projenin İnsanın Sanatsal Gelişimine Katkıları, Bibliyografya, Projeyi Destekleyici Malzeme Listesi
DÖNEMİ: 2018-2019 Bahar Dönemi
PROJENİN KONUSU:
4 Yaş Grubunda “Çevre Bilinci” Temalı Karışık Teknikte Sanatta Yaratıcılığı Geliştiren Bir Uygulama Önerisi.
PROJENİN GEREKÇESİ:
M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi, Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü, Resim-İş Anabilim Dalı’nın müfredat programında yer alan: “Çocuğun Sanatsal Gelişimi” dersiyle ilişkili hazırlanmış proje önerisidir.
PROJENİN GENEL ÇERÇEVSESİ:
“Çocuğun Sanatsal Gelişimi” dersinin müfredat programında, 7. Haftada yer alan: “Yaratıcılık” alanıyla ilişkilidir.
GENEL ÇERÇEVE BİLGİLERİ:
Yaratıcılık
Genel bir tanım verecek olursak, yaratıcılık: Bilinenlerden yeni olanı çıkarmak, özgün sentezler yapmak, sorunlara farklı çözüm yolları bulabilmektir(Ünver: 2002, s. 26).
“Yaratıcılık faaliyetinin olmadığı bir ortamda gerçek anlamda bir sanat yapıtından söz edilemez. Sanatsal yaratıcı etkinlik normal ve olabildiğince özgür koşullarda tam anlamıyla kendini gösterebilir”(Akkaya: 2014, s. 19).
Sanatta Yaratıcılık
Yaratıcılık diye ifade edilen yetenek alanlarının aslında zeka ile ilişkili olduğu Howard Gardner’in 1983’te yazdığı düşünüş biçimi ve 1993’te yazdığı Çoklu zeka kuramı gibi çalışmalarından sonra bir zeka şekli olduğu genellikle kabul edilmektedir.
Ayrıca, zihinsel gelişmelerin değişik aşamalarında, çocuklarda kendiliğinden oluşan dünya tasarımlarının, sanat eğitiminin yaratıcı sürecindeki rolü de tartışılmaz bir gerçeği oluşturur(Piaget: 1988, s. 11)
Gardner’in vurguladığı 8 zeka alanı şunlardır: 1-Dil zekası, 2-Matematiksek zeka, 3-Ritmik zeka (müzik), 4-Görsel zeka, 5-Bedensel zeka, 6-İçsel zeka, 7-Sosyal zeka, 8-Doğa zekası’dır(Vural: 2004, s.364-365). Görüldüğü gibi çocukta yaratıcılığın geliştirilmesinden: Sekiz zeka grubuna yönelik materyal ve içerik sunmayı anlamak gerekmektedir.
Howard Gardner’in çoklu zeka kuramının çağdaş eğitim sistemlerinde kabul gördüğü bilinmektedir. Ancak sanat eğitiminin sürekli çağın yeniliklerine göre değişmesi sebebi ile Gardner’in önerisini de aşan yeni yaklaşımlara ihtiyaç vardır. Bu noktada Prof. Dr. Tayfun Akkaya tarafından: “ Tematik ve Bağlamsal Sanat Eğitimi Yöntemi” geliştirilmiş ve projemizde kullanılmıştır.
Yaratıcılıkta 4 süreç vardır: 1-Hazırlık dönemi: Hedefin saptanması, 2-Kuluçka dönemi: Araştırma ve inceleme süreci, 3-Aydınlanma dönemi: Veriler arası anlamlı ilişkiler kurma süreci, 4-Gerçekleşme – Doğrulama dönemi: Sentez ve yorumlamanın gerçekleşmesi(Vural: 2004, s.365). Yaratıcılıkla ilgili verilen sanat eğitimde bu süreçlerin sağlıklı işlemesine yönelik bir plan ve program yapmak kesinlikle şarttır.
Ayrıca çocukta yaratıcılığı geliştiren ve engelleyen etmenler mevcuttur. Bunlar sanat eğitimin birçok kaynağı tarafından aktarılmıştır(Türkdoğan: 1981, s.30-32). Yaratıcılıkla ilgili yapılan tüm projelerde bunların dikkate alınması gerekmektedir. Bu duruma bağlı olarak, sunduğum ve geliştirdiğim proje önerisinde bu özelliklere dikkat edilmiştir.
PROJE KONUSUNA İLİŞKİN TEMEL BİLGİLER:
Bu proje, Prof.Dr. Tayfun Akkaya tarafından geliştirilen: “Tematik ve Bağlamsal Sanat Eğitimi Yöntemi” yle sunulmuş ve raporlaştırılmıştır. Bu yöntem, kısaca şöyledir:
Tematik Boyut: Bir ana ve onu destekleyen gerekli sayıda yan temalardan oluşur. Bu noktada: Tayfun Akkaya tarafından kullanılması önerilen temalar, yaklaşık 400 civarında olup, bunların mutlaka sanat eğitimi müfredatının içeriğinde yer alması gerektiği belirtilmiştir(Kara: 2010, s.243-246). Bağlamsal Boyut: beş aşamalıdır. 1- Müfredat programı, 2- Tüm sanat dalları, 3- Sanata dair tüm veriler, 4- Çocukların tüm gelişim özellikleri, 5- Tema, Konu, Materyal ve Uygulama bağlamları olmak üzere(Akkaya: 2019, ders notu). Bu metod, şu anda sanat eğitiminde önerilen ve kullanılan(Estetik Öğretimi, Sanat Tarihi Öğretimi, Sanat Eleştirisi ve Uygulama alanları olmak üzere dört aşamalı yöntem): “Sanatta Eğitim Metodu” na(Kırışoğlu: 2002, s.121-138) karşın: Tayfun Akkaya tarafından geliştirilmiş olup, günümüz koşullarına uygun yeni bir açılımı önermektedir.
Sanat: “ …insanoğlunun fiziki-sosyal çevresini ve kendisini anlamasına hizmet eden; zengin bir hayal gücünden beslenen yaratıcılığa dayalı, hayati bir etkileşim ve iletişim aracıdır”(Akkaya: 2014, s. 17).
Eğitim “…kişiliğin gelişmesine yardım eden ve onu temel alan, yetişkin yaşamına hazırlayan gerekli bilgi, beceri ve davranışlar elde etmesini sağlayan bir süreçtir”(Tezcan: 2017, s. 4).
Sanat Eğitim:
Sanat ve Eğitim tanımlarından yola çıkarak, “Sanat Eğitimi” ni şöyle tanımlayabilirim: Sanatın-Eğitim Bilimi ile kesişmesinden ortaya çıkan; kuramsal bir temeli olan, teorik-pratik bilgi ve tecrübeleri aktaran, entelektüel ve yaratıcı gençler yetiştirmeyi amaçlayan, kendine özgü bir eğitim-öğretim sürecidir.
4 Yaş Grubunun Tüm Gelişim Özellikleri:
7. haftada yer alan Yaratıcılık konusu 4 yaş grubu çocukların özellikleri aşağıdaki gibidir.
Denge, yürüme, koşma becerileri gelişir,
Üç tekerlekli bisiklet becerileri gelişir,
Yana doğru ve geriye doğru zıplar,
Dikkatini 12 dakikalık süreyle öyküye ya da müziğe yöneltir,
Dikkat süresi artar,
Problem çözme ve yap-boz becerilerinde ustalaşmaya başlar,
Merakından dolayı soruları çoğalır,
Hata yaptıkça suçluluk duygusu gelişir,
Yeni öğrendiği bir şeyi tekrar etmekten hoşlanır,
Çizdikleri önemlidir,
Kendine özgü renk tercihi yapar,
Hayal dünyası genişler ve çizimlerine anlamlar yükler,
Büyük oyuncakları iterek ileri- geri ve yana doğru yürür,
Biraz yardımla 10 cm. Yüksekliğindeki denge kirişi üzerinde yürür,
Yardımsız dar bir çizgi üzerinde yürür,
Tercih ettiği ayağı üzerinde 5 sn. durur,
Koşar, durur, köşe döner ve engellerden kaçınır,
Topuklarını yere basmaksızın öne doğru eğilip, kollarını sırayla sallayarak koşar,
Parmaklığa tutunarak tek ayakla merdiven iner,
Ellerinde eşya taşıyarak tek ayakla merdiven çıkar ve iner,
3 m’ lik tahta merdivenden yukarı tırmanır ve iner,
İstediği yöne doğru küçük bir topu tek eliyle atar,
Kollarıyla 15 cm. çapındaki bir topu tutar,
Topa doğru koşar. Bir ayağını yerde sabit tutarak diğer ayağıyla topa tekme atar,
4 cm. yüksekliğindeki ipin üzerinden öne doğru atlar ve iki ayağını aynı anda yere basar,
30 cm. enindeki bir tahtanın üzerinden uzunlamasına atlar ve iki ayağını aynı anda yere basar,
20 cm. yüksekliğindeki bir yerden yardımsız atlar ve iki ayağını aynı anda yere basar
Üç tekerlekli bisikletiyle köşeleri döner,
Küçük kas gelişimi hızlanır,
Sanat eserindeki somut görüntüleri ben merkezci algısıyla anlamlandırmaya çalışır,
Küplerle kule yapmada küp sayısını 8-10 çıkarabilir,
Eşleme, gruplama, seçme çalışmalarında 3-4 şekli seçer, eşler ve gruplar,
İki ayrı renkteki 4 küpün sıralanışını taklit eder,
Animizim ve egosantrizim gelişir,
Özel bir durumdan, diğer özel bir duruma genelleme yapmadan akıl yürütür,
Kurallara uymak zorunda olduğunu anlar,
Nesneleri belir bir özelliğine (renk, biçim, sayı, büyüklük) göre sıralar,
Bir bardaktan sürahiye boşaltılan suyun tekrar bardağa doldurulduğunda önceki seviyesini koruyacağını düşünemez,
Bir nesnenin; biçimi, konumu değiştiğinde, miktar, ağırlık ve hacminin de değiştiğini düşünür,
Motor ve dil gelişimi hızlanır, böylece, fiziksel ve sosyal çevresini daha fazla araştırır ve aktifleşir,
Grup çalışmalarında tam etkinlik sağlayamaz,
Aşırı merakı, hatalı davranmasına yol açar,
Resimlerinde yaratıcı sembolik şemalar geliştirdiğinden, kendini ifade etme başarısı artar,
Gelişigüzel çizdiği çizgiler, anlamlı bir hale gelir,
Figürlerinde genellikle, boyun ve gövde ayrıntılarına yer vermez. Yüzündeki uzuvları ise daha doğru yerleştirmeye başlar,
Dış dünyayı ve ilişkilerini anlatan resimler yapar,
Perspektifin görünmediği resimler yapar,
Saydam resimler yapar,
Kendine özgü (bazen bir çizgi veya lekeyle) mekan arayışına girer,
Yer çizgisini kullanmaya başlar,
Oransız figürler çizer,
Çizimlerinde detaylara yer vermeye başlar,
Resimlerinde kompozisyon gelişmemiştir,
İlgilerini, isteklerini resimlerine yansıtır,
Bir amaca ulaşmak için resmi araç olarak kullanır,
Nesneleri ve figürleri düzleştirir,
Sembolik işlem dönemindedir(Akkaya: 2010, s. 9-11). Bu yaş grubunun gelişim özellikleri için birçok sanat eğitimi kaynaklarında ayrıntılı bilgi aktarımı yapılmıştır. Bu süreç, karalama aşamasının hemen ardından sonraki şema öncesi dönemle ilişkilidir. Bu evre, genellikle 4-7 yaş grubundaki çocuklarla ilgili gösterilir(Yavuzer: 2010, s. 38-54).
Çevre Bilinci: 4 yaş grubunun sanat eğitiminde en önemli konuların başında çevre bilincine yönelik aktarılan teorik bilgiler ve bunlarla ilişkili uygulamalar yer almaktadır. Proje konumuz bu bağlamda çevre bilinci ana teması etrafında şekillendirilmiştir.
Sulu Boya: Okul öncesi sanat eğitiminde 4 yaş grubunun öğrenip uygulayabileceği önemli tekniklerden biri sulu boyadır. Sulu boya çocuk için risk taşımayan ve rahatlıkla zevk alarak uygulayabileceği su bazlı bir boya türüdür. Yaratıcılığa imkan tanıyan özelliklere sahiptir. Bu yüzden, projemizin teknik boyutu olarak seçilmiştir. Zaten, yaratıcı sanatsal faaliyetlerde, “Renkli Resim Etkinlikleri”, sanat eğitimi yöntemlerinin temel yaklaşımları arasındadır(Keskin: 2001, s. 82-88).
PROJENİN AMAÇ, KAPSAM VE ÖNEMİ:
Bu proje önerisi 4 yaş grubuna yönelik verilen sanat eğitiminin günümüz koşullarına uygun geliştirilmiş bulunan: Tematik ve Bağlamsal sanat eğitimi yöntemiyle hedeflediğimiz yaş grubunun yaratıcılığının geliştirilmesine ve aynı zamanda da çevre bilincinin oluşturulmasına katkı sağlamayı amaçlamıştır.
PROJE YÖNETİMİ:
Proje tarafımdan planlanan bir programa göre 4 yaşındaki bir örnek öğrenci ile yürütülmüştür. Yaklaşık bir gün içerisinde tamamlanmıştır.
MATERYAL KULLANIMI:
- Proje önerisi Sunarken Kullanılan Görsel Materyaller:
Fotoğraf: Bursa’nın eski görüntüsü,
Fotoğraf: Bursa’nın yeni hali,
Salvador Dali’nin: “Belleğin Azmi” (1931) adlı eseri,
El Greco’nun: “Toledo Manzarası” (1599) adlı eseri,
Claude Monet’in: “Nimfe(ilham perisi)” (1926) adlı eseri,
3 Parçalı Karikatür (deniz kenarında güneşlenen figür),
Neşeli Günler Filminin Fragmanı
- Projenin Materyalleri:
Proje yürütülürken sulu boya, kağıt, fırçalar, kuru boya, meşe palamudu tohumu, kürek ve su kullanılmıştır.
PROJE PLANI VE ORGANİZASYONU:
- Proje Planı:
Proje, yaklaşık 2 hafta sürmüştür. Projenin konusu seçildikten sonra, ilk olarak kaynak araştırması yapılmıştır. Çocukların yaş özellikleri dikkate alınarak internete ve yazılı kaynaklara başvurulmuştur. Daha sonra proje hazırlanıp uygulanmıştır.
- Proje Organizasyonu:
Proje uygulaması bir gün içerisinde çocuğu fazla sıkmadan önce konu hakkında kısa kısa anlatımlar ve görseller gösterilerek yapıldı. Daha sonra uygun ortam sağlanınca çocuğun yaş kriterleri de göz önünde bulundurularak çocuğa nasıl bir etkinlik yapacağını açık ve basite indirgenmiş bir şekilde anlatıldı.
Çocuğa ana temam olan “çevre bilinci” ile alakalı kısa bir bilgi verip onun da bunları gündelik hayatta uygulaması gerektiğini, çevremizi ve doğamızı temiz tutması gerektiği hakkında kısa bir bilgi verdim ve benimde bu konu hakkında ki bilgim çocuğun konu ile ilgilisini daha da arttırdı.
Ben çevre bilincini anlatırken çocuğun “evet bende çöplerimi yere atmıyorum, yolda görürsem alıp çöpe atıyorum” gibi cümleler kullanması; çocuğun bu konuyu çok iyi bir şekilde öğrendiğini ve ilgisinin de olduğunu gösterdi.
Uygulama aşamasına geldiğimizde ise ona aktardan aldığım meşe palamudu tohumunu gösterdim. Daha önce tohum görmediği için çok heyecanlandı. Resim yaparken hep ne zaman ekicez diye sorular sordu.
Çocuğun hevesini kırmamak için aşağıya inip meşe palamudu tohumunu ekmeye başladık. Ben daha söylemeden “burada ağaçlar var daha güzel yere gidip onu ekelim dedi.
Evden ben söylemeden aldığı kürek ile toprağı kazdı, derinleştirdi ve kendisi tohumu ekti. Daha sonra tohumun üzerine suyu döktü ve evet artık benimde bir ağacım var dedi”.
Eve çıktığımızda daha da mutlu olduğunu gördüm ve daha keyifle resim yapmaya başladı. Resim yaparken herhangi bir müdahalede bulunulmadı. Her şeyi ve her rengi kendisi seçip kullandı.
Uygulama sırasında eğlenerek ve öğreterek vakit geçirdik. Yapılan resimler ve ekilen tohumlar bu konunun aslında ne kadar eğlenceli ve öğretici bir konu olduğunu, bir çocuğun çevre bilincini ne kadar erken öğrenirse o kadar iyi bir geleceğimiz olacağının bir göstergesi olduğunu düşünüyorum.
Sunum sırasında yapılan tüm aşamaları gösterdiğim filmleri, müzikleri, çizgi filmleri ve konu ile alakalı görsellerin aşamalarını ve sonucunu gösterdim.
PROJENİN BAŞARI KRİTERLERİ:
Projenin başarılı olması mümkündür. Doğadan alınan bir tohum ile çevre bilincinin ne kadar önemli bir konu olduğu açıkça vurgulanıp çocuk tarafından ilgiyle karşılanmıştır. Böyle etkinliklerin çocuklara anaokulunda verilmesi doğamızın ve çevremizin önemini anlamalarına karşı etkili bir yöntemdir. Doğru bir şekilde eğlenerek ve öğreterek gösterilen bu etkinlik çocuğun sanatsal yönlerini, pratik zekasını ve el becerilerini geliştiren bir uygulama olduğu sonucuna ulaşılabilir.
PROJENİN ÇOCUĞUN SANATSAL GELİŞİMİNE KATKILARI:
Bu proje anaokullarında uygulanmaya başlandığı takdirde, çocuklara şu faydaları sağlanması beklenebilir:
- El becerileri gelişir.
- Görsel olarak algıladığı nesneleri resimsel yolla yapmaya başar.
- Yaratıcı düşünce güçleri gelişir.
- Gözlem yapmayı öğrenirler.
- Çocuğun kendine olan güveni yerine gelir.
- Fikirlerini daha rahat bir şekilde söyleyebilir.
- İleriki yaşlarında bile öğrendiği bilgileri arkadaşlarıyla paylaşabilir.
Tüm bunların sonucunda, çocuklara yapılan bilinçli bir etkinlik çocuğun kendisine güvenmesine, doğayı ve çevreyi sevmesine, kendi fikirlerini paylaşmasına, arkadaş edinmesine, sanatla bir arada olmasına, yaratıcı düşünmesine, el becerilerinin gelişmesine katkı sağlandığı ve bu eğitimin çocuğun sanatsal gelişimini de güçlü bir şekilde destekleneceğine uygulama sonucu varılabilir.
UYGULAMA( İKİ ÇALIŞMA YAPTIRILMIŞTIR)
Uygulama 1
Uygulama 2
BİBLİYOGRAFYA:
AKKAYA, T., İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nin Sanat Eğitimi ve Öğretimin Tüm Kademelerinde Etkinleştirilmesine ve Toplumla Bütünleştirilmesine Yönelik Beş Seviyeli Kitap ve Senaryo Çalışmaları(Avrupa Kültür Başkenti, Yayınlanmamış Proje Teklif Formatı), İstanbul, 2010.
AKKAYA, T., Akademik ve Disiplinlerarası Yeni Sanat Eleştirisi Kuramı (Arkeoloji ve Sanat Yayınları), İstanbul, 2014.
AKKAYA, T., 2018-2019 Eğitim-Öğretim Yılı, Bahar Dönemi, Çocuğun Sanatsal Gelişimi Dersi Notları.
BİLGİN, F.K., Sanat Tarihi Öğretiminin Işığında Sanat Eğitimi(Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Güzel Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı, Resim-İş Öğretmenliği Bilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul, 2010.
KARA, F., İnsanın Sanatsal Gelişiminin Işığında Sanat Eğitimi(Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Güzel Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı, Resim-İş Öğretmenliği Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yükseklisans Tezi), İstanbul, 2005.
KESKİNOK, K., Sanat Eğitimi, Aşamalı Yöntem(Sanat Yapım Yayıncılık), Ankara, 2001.
KIRIŞOĞLU, O.T., Sanatta Eğitim(Pegem A Yayıncılık), Ankara, 2002.
PİAGET, J., Çocukta Dünya Tasarımı, Çev. Refia Uğurel-Şemin(Marmara Üniversitesi Yayın No:461, Atatürk Eğitim Fakültesi Yayın No:4), İstanbul, 1988.
TÜRKDOĞAN, G., Sanat Eğitimi Yöntemleri (Ankara Gazi Eğitim Fakültesi Yayınları), Ankara, 1981.
ÜNVER, E., Sanat Eğitimi(Nobel Yayın No:393), Ankara, 2002.
VURAL, D.Ü., “Sanatsal Yaratıcılık Dersinde Bir Hikaye Yazılım Projesi ve Uygulaması”, II. Sanat Eğitimi Sempozyumu, Resim-İş Eğitiminde Yeni Yaklaşımlar, Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi, Güzel Sanatlar Eğitimi, Resim-İş Eğitimi Anabilim Dalı, 28-30 Nisan, 2004(Gündüz Eğitim ve Yayıncılık), Ankara, 2004, s.363-375.
YAVUZER, H., Resimleriyle Çocuk(Remzi Kitapevi), İstanbul, 2010.
İNTERNET KAYNAKLARI:
Görsel Linkler (E.T.:06.05.2019)
S.Dali, Belleğin Azmi kisaltt.com/BQ0KR
El Greco, Toledo Manzarası kisaltt.com/9IG3M
C. Monet, Nilüfer Gölü kisaltt.com/CQQF8
Neşeli Günler, Film Afişi kisaltt.com/BONN3
Bursa Manzara Eski, kisaltt.com/98OYY
Bursa Manzara Yeni, kisaltt.com/UH5E2
Doğa Sevgisi Video, kisaltt.com/WX5OX
